Pewien rodzaj wiary w czyściec, wg której dusze zmarłych cierpią przez jakiś czas, dopóki nie oczyszczą się z grzechów, nie był obcy już starożytnym Żydom. Uważali oni. Że duszom wolno przez rok po śmierci odwiedzać swe ciało oraz ukochane osoby i miejsca. Ten stan pośredni nazywano rozmaicie, np, "łonem Abrahama", „Ogrodem Edenu", „górną Gehenną". Zarys tej doktryny przejęli wcześni ojcowie kościoła opierając się na pewnych ustępach z Biblii, zwłaszcza Apok. 6, 9-11 i 1. Liście Piotra Ap. 3, 18-19. Pierwszy dekret ogłoszono na soborze ferraro-florenckim w 1439, a trydncki w 1562 uznał ją za dogmat (odrzucony przez protestantyzm i prawosławie). Określa on czyściec jako miejsce, gdzie dusze zmarłych pewnych zbawienia ponoszą karę za grzechy jeszcze nie odpokutowane na ziemi, a msze, odpusty i modlitwy mogą przyspieszyć ich wejście do nieba.

Objawienie św. Jana rozdz. 6 wersy 9-11
9. A gdy zdjął piątą pieczęć, widziałem poniżej ołtarza dusze zabitych dla Słowa Bożego i dla świadectwa, które złożyli
10. I wołały donośnym głosem : Kiedyż Panie, święty i prawdziwy rozpoczniesz sąd i pomścisz krew naszą na mieszkańcach ziemi?
11. I dano każdemu z nich szatę białą i powiedziano im, aby jeszcze odpoczęli przez krótki czas, aż się dopełni liczba współsług i braci ich, którzy mieli podobnie jak oni ponieść śmierć.

Pierwszy List św. Piotra rozdz.3 wersy 18-19
18. Gdyż i Chrystus raz za grzechy cierpiał, sprawiedliwy za niesprawiedliwych, aby was przywieść do Boga: w ciele wprawdzie poniósł śmierć, lecz w duchu został przywrócony życiu
19. W nim też poszedł i zwiastował duchom będącym w więzieniu.

Czyściec z „Boskiej Komedii" Dantego

Wergiliusz prowadzi Dantego na górę czyśćcową, gdzie przebywają dusze, które na ziemi zwlekały z pokutą; spotykają ludzi zmarłych nagłą śmiercią, obserwują pokutujące dusze książąt i władców droga prowadzi spiralą wokół stożka góry ku duszom coraz mniej grzesznym; wędrowcy spotykają więc kolejno pokutujących za pychę, zawiść, gniew, lenistwo, skąpstwo, żarłoczność, zmysłowość; Wergiliusz zostawia Dantego u wejścia do raju ziemskiego gdzie Matylda reprezentująca ideał życia czynnego prowadzi go do jego ukochanej Beatrycze ideału życia kontemplacyjnego nosicielki łaski boskiej i objawienia; poeta zanurzony w I.ecie (rzeka zapomnienia w Hadesie; napiwszy się z niej wody, dusza zmarłego traciła pamięć o swoim życiu na Ziemi), zapomina swych win, z Beatrycze spadają zasłony i ukazuje mu się w pełnym blasku urody; wśród alegorycznych zjaw i przemian, przedstawiających chwile przełomowe kościoła, Beatrycze przygotowuje poetę do wejścia do Raju.

Czyściec św. Patryka

Czyściec św. Patryka to jaskinia na wysepce w Lough Derg (jezioro w Donegal), w średniowieczu cel licznych pielgrzymek: wienono, że stanowi ona wejście do czyśćca ziemskiego. Wg legendy Chrystus miał objawić św. Patrykowi, że ktokolwiek spędzi w tej pieczarze całą dobę, ten zobaczy męki piekielne i słodycze Nieba. Z nakazu papieża Aleksandra VI jaskinię zaparto wielkim głazem w 1497, ale zainteresowanie tym miejscem utrzymywało się jeszcze długo. Jedna r najsłynniejszych „wizji" średniowiecznych pochodzenia irlandzkiego, której najwcześniejszy zapis po łacinie przypisuje się ang. Mnichowi benedyktyńskiemu Henri de Saltrey (XII w) opowiada o rycerzu. Owaine (Owen, Ouvain, Ivanhoe), który chcąc spłacić pokutę za grzechy schodzi w głąb studni św. Patryka i tam, jak Dante zwiedza Piekło i Niebo

INSPIRACJE: