Legenda głosi, że Czyngis wyszedł z łona matki, trzymając w dłoni krwawy skrzep, co tłumaczono jako znak zwycięstwa. Jego ojciec, wódz mongolskiego szczepu, nazwał go Temudżynem, od imienia tatarskiego wroga, którego właśnie pokonał. Gdy chłopiec miał 9 lat, ożeniono go zgodnie z panującym w plemieniu zwyczajem. W tym samym roku Tatarzy otruli jego ojca. Temudżyn był zbyt młody, by przejąć po nim dowodzenie, ludzie więc opuścili go, pozostawiając z matką.

Osamotnieni, pozbawieni dostępu do owczego czy kobylego mleka, żywili się korzonkami i rybami. Potem inny szczep zgwałcił żonę Temudżyna, z zemsty za jakieś dawne grzechy ojca. W chłopcu narastało pragnienie odwetu i żądza władzy. Przy pierwszej sposobności wybłagał od zaprzyjaźnionego wodza 20 000 ludzi, ukarał gwałcicieli żony i zaczął się sposobić do objęcia przywództwa nad wszystkimi Mongołami.

Jego metody były brutalnie skuteczne: by mieć pewność, że podbite plemiona nie zbuntują się przeciw niemu, zabijał wszystkich mężczyzn wyższych od osi wozu, czyli wszystkich dorosłych wojowników, a niżsi zaś musieli przysiąc mu lojalność. W 1206 r. zjednoczył wszystkie szczepy mongolskie tworząc tym samym wielkie imperium mongolskie. Przyjął tytuł Czyn-gis-chan, co prawdopodobnie znaczy "Władca jak ocean". Opanował góry Ałtaj i Sajańskie, zmusił do kapitulacji Kałmuków.

W 1209 roku Czyngis-Chan opanował Si-Sia, tybetańskie państwo Tangutów (nad środkowym biegiem rzeki Huang-Ho) i zdobył państwo Ujgurów (obejmując tym samym góry Tien-Szan, Dżungarię, kotliny Turfańską i Kaszgarską). W latach 1219-1224 wyprawił się przeciw cesarstwu chińskiemu. Początkowo zamierzał podbić Chiny i zamienić je w pastwiska dla mongolskich owiec i koni, szybko jednak nauczył się lepiej zarządzać podbitymi krajami: pozostawiał w nich swoich namiestników i nakładał wysokie podatki, które przynosiły mu wielkie dochody.

Czyngis-chan nigdy nie żałował energii na zemstę. Gdy szach Chorezmu zabił jego wysłańców, ruszył na zachód i w ciągu dwu lat opanował jego imperium ogromny obszar od Morza Kaspijskiego po jezioro Aralskie i Bucharę na północy, Zatokę Perską i Mezopotamię na zachodzie, Góry Kaszgar i rzekę Indus na wschodzie i południu), a miasta zamienił w ruiny. W 1221 oddziały mongolskie wtargnęły na Zakaukazie i dotarły nad Don. W 1223r nad rzeką Kałka rozgromiły wojska Połowców i drużyny książąt południowo ruskich.

Zmarł w 1227 r, podczas wyprawy przeciw zbuntowanym Tangutom, których polecił wymordować. Pozostawił czterem synom imperium rozciągające się od Oceanu Spokojnego po Morze Czarne. Jego śmierć utrzymywano w tajemnicy do chwili ogłoszenia następcą najstarszego syna, Ogodeja. Aby nikt nie zdradził tego wcześniej, uczestnicy pogrzebu zabijali każdego napotkanego człowieka.

INSPIRACJE: